АРАБ ЖӘНЕ ПАРСЫ СӨЗДЕРІНІҢ ТАРИХИ СӨЗДІКТЕРДЕ БЕРІЛУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Кілт сөздер:
тарихи лексикография, кірме сөздер, араб-парсы элементтері, этимология, деэтимологиялану, тарихи сөздік, жазба ескерткіштер, семантикалық динамика, фонетикалық принцип, морфологиялық талдауАңдатпа
Бұл мақалада қазақ тілінің лексикалық құрамындағы араб және парсы тілі элементтерінің тарихи лексикографиядағы орны мен қызметі жан-жақты қарастырылады. Зерттеу барысында тарихи, этимологиялық және диалектологиялық сөздіктерді саралай отырып, кірме сөздердің фонетикалық, морфологиялық және семантикалық сипатын талданады. Әсіресе Л.З. Будаговтың «Түркі-татар тілдерінің салыстырмалы сөздігі» мен Р. Сыздықованың еңбектері негізінде көне жазба ескерткіштердегі кірме сөздердің қолданылу ерекшеліктері ашып көрсетілді. Мақалада араб-парсы элементтерінің тарихи қолданыстағы мағыналары, олардың қазақ тіліне ену жолдары, уақыт өте келе деэтимологиялану құбылысына ұшырауы нақты мысалдармен дәлелденеді. «Жамиғ-ат тауарих», «Түркі шежіресі», батырлар жырлары сияқты жазба мұралардағы кірме сөздердің семантикалық динамикасы талданып, олардың қазіргі қазақ тіліндегі мағынасы айқындалады. Сондай-ақ графикалық нұсқалардың әртүрлілігі мен ортағасырлық жазба дәстүрдегі орфографиялық тұрақсыздық мәселелері де назарға алынды. Зерттеу нәтижелері қазақ тілінің тарихи сөздігін түзуге, кірме элементтердің түпкі табиғатын тануға және олардың лексикографиядағы орнын анықтауға теориялық негіз бола алады.
Жүктеулер
Жарияланды
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2025 Журналдың редакциясы Қазақстан Республикасының авторлық құқық туралы заңын және тиісті халықаралық шарттарды басшылыққа алады. Авторлар өздерінің авторлық құқықтарын сақтайды және «Шәкәрім университетінің хабаршысы. «Тарих ғылымдары сериясы» журналына қолжазбаның алғашқы жариялану құқығығын береді. Автор журналға тиісті сілтеме жасаған жағдайда материалды кез келген тасымалдағышта және кез келген форматта көшіруге және таратуға құқылы. Оқырмандар мен пайдаланушылар жұмыстың авторы көрсетілген және осы журналға сілтеме берілген жағдайда материалды еркін көшіріп, тарата және қолдана алады. Авторлық құқық мақала жазуға елеулі үлес қосқан әрбір бірлескен автордың адалдығы мен жауапкершілігін білдіреді. Автор журналдың веб-сайтына тиісті сілтемені көрсеткен жағдайда өз басылымдарын институционалды немесе басқа қоймаларда сақтауға құқылы.
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-Коммерциялық емес 4.0 халықаралық лицензиясы.
Авторлық құқық мақала жазуға елеулі үлес қосқан әрбір бірлескен автордың адалдығы мен жауапкершілігін білдіреді.
Автор журналдың веб-сайтына тиісті сілтемені көрсеткен жағдайда өз басылымдарын институционалды немесе басқа қоймаларда сақтауға құқылы.